Κυριακή 2 Μαρτίου 2014


Το παλιό λιτροβιό του Ραφτογιάννη


… η αφορμή

Περνούσα σχεδόν καθημερινά από τη γειτονία και πάντα το καλοδιατηρημένο  πέτρινο κτήριο στη γωνία μου τραβούσε την προσοχή. Τα παράθυρα πάντα κλειστά, κάποια σφραγισμένα, η σκεπή του πρόσφατα τοποθετημένη αλλά η αυλή πάντα περιποιημένη. Πολλές οι σκέψεις για το τι ακριβώς έκρυβε μέσα αυτό το ομολογουμένως όμορφο κτήριο μέχρι που μια πιο προσεκτική ματιά στην άκρη του φράκτη μου έφερε στο μυαλό εικόνες περασμένων εποχών. Που να φανταστώ όταν το πρωτοείδα γερμένο στην αυλή ότι θα γινόταν η αφορμή να βγουν στο φως τόσες ιστορίες από το παρελθόν…  Ήταν ένα λιθάρι, αναπόσπαστο τμήμα ενός παλιού λιτροβιού!
Επιμελώς ακουμπισμένο εκεί  για πολλές δεκαετίες, ¨μαρτυρεί¨ κατά κάποιο τρόπο την ιστορία του κτηρίου, προϊδεάζει τους περίεργους περαστικούς, πόσες εικόνες έρχονται στο μυαλό κοιτώντας το.
Κάπως έτσι ξεκίνησε το μαγευτικό ταξίδι μου στο παρελθόν. Αληθινά μαγευτικό γιατί μου δόθηκε η ευκαιρία όχι μόνο να γνωρίσω έναν υπέροχο άνθρωπο, αλλά και να ταξιδέψω πίσω στα παλιά, μέσα από τις νοσταλγικές του αφηγήσεις στα «αλλοτινά του χρόνια στο χωριό»




… η γνωριμία

Αξιοθαύμαστη η προθυμία των γειτόνων να με ξεναγήσουν στο χώρο καθώς και να βοηθήσουν ώστε να συλλέξω περισσότερες πληροφορίες.  Η μία ιστορία διαδέχονταν την άλλη. Η ζωή στο χωριό, η οικογένεια, οι παντριές, τα κουτσομπολιά της εποχής… Η καλοσυνάτη θειά Σταμάτα έφερε το κλειδί του λιτροβιού και η εξερέυνηση μόλις άρχισε. Τότε ζήτησε να πει μιαν ιδέα: «.. σε λίγες μέρες έρχεται ο γιατρός, αυτός θα σου πει ό,τι θες». 
Συνάντησα λοιπόν τον Καρσάνο Καρδιολόγο, Γιάννη Κτενά, απόγονο των Ραφτογιανναίων –ιδιοκτητών του λιτροβιού-, ο οποίος με χαρά με υποδέχθηκε στο σπίτι του το περασμένο καλοκαίρι και με μεγάλη προθυμία δέχθηκε να μοιραστεί μαζί μου γλυκές αναμνήσεις των παιδικών του χρόνων, να αφηγηθεί την ιστορία του λιτροβιού και να με ταξιδέψει σε περασμένα χρόνια, γεμάτα λαϊκές, αυθεντικές,  ιστορίες για τη ζωή στο χωριό, έτσι όπως τις περιγράφει στο βιβλίο του με τίτλο «Αλλοτινά μου χρόνια στο χωριό».


… το λιτροβιό

Το πέτρινο κτήριο χτίστηκε το 1880. Πρόκειται για ένα αρκετά μεγάλο κτήριο στο οποίο στεγάζεται ένα από τα παλαιότερα λιτροβιά της Καρυάς και περιλαμβάνει τον κυρίως χώρο του λιτροβιού καθώς και αποθήκες.



Τα πρώτα χρόνια η λειτουργία του στηρίχθηκε στην λεγόμενη «βίδα», λειτούργησε δηλαδή με άλογα, τα οποία κινούσαν τα λιθάρια κυκλικά και γύρω από τον άξονά τους, πολτοποιώντας έτσι τις ελιές. Ένα από αυτά τα λιθάρια βρίσκεται στην αυλή του κτηρίου.
Μας εξιστορεί ο κύριος Γιάννης ότι τα λιθάρια κατασκευάσθηκαν εδώ στην Καρυά από Καρσάνους τεχνίτες ενώ χρησιμοποιήθηκε ντόπια πέτρα. 




Τα πρώτα χρόνια το λιτροβιό λειτούργησε ο Βαγγέλης Κτενάς ή Ραφτογιάννης (1847-1930) αγρότης από την Καρυά. Περί το 1937 ο γιός του Βαγγέλη, Γιάννος Κτενάς – Ραφτογιάννης (1877-1935) πουλά ένα προικώο κτήμα στην Βασιλική Λευκάδας προκειμένου να αγοράσει την μηχανή γερμανικής κατασκευής. 


Μετά τον θάνατο του Γίαννου τη λειτουργία του λιτροβιού αναλαμβάνει ένας εκ των τριών γιών του, ο Τέλης Ραφτογιάννης (1906-1983), πατέρας του Καρδιολόγου Γιάννη Κτενά. Το λιτροβιό λειτούργησε για τελευταία φορά το 1968 με 1969.
Πέρασαν από τότε 45 ολόκληρα χρόνια. Κι όμως όλα είναι στη θέση τους. Τα λιθάρια, το πιεστήριο, η γερμανική μηχανή, τα λουριά,  οι καπάσες, οι πήλες, τα μεγάλα πήλινα δοχεία που αποθήκευαν τα λάδι, τα σακιά ή ασκοί που μετέφεραν τις ελιές.








Συντηρήσαμε τη στέγη για να διαφυλάξουμε τα μηχανήματα και να κρατήσουμε την τοιχοποιία όρθια, με μια καλή συντήρηση των μηχανημάτων, μας είπε ο κύριος Γιάννης, το λιτροβιό μπορεί να λειτουργήσει ξανά!


  « … τα λιτροβιά της εποχής εκείνης, σωστοί ναοί του λαδιού, έχουν πολλά να διηγηθούν, πολλά να μας διδάξουν. Εκεί έχουν εκτυλιχθεί τραγελαφικές ιστορίες. Από κει περνούσε το βιός, εκεί η ανέχεια, εκεί ο νοικοκύρης, εκεί ο πεινασμένος, εκεί η φτώχεια και η κακομοιριά….. εκεί έβλεπες λιτοβιαρέους, βρεγμένους, λιγδιασμένους, νηστικούς, καταφρονεμένους, να δουλέυουν μέρα νύχτα, για ένα καρτούτσο λάδι, για μια φέτα ψωμί, για λίγες σβεντίνες. Πόση κούραση, πόσα σακιά στην πλάτη, πόσα ασκιά πόσα φορτώματα να κουβαλούν, πόσοι πόνοι και μέσες καταστράφηκαν από τη συνεχή προσπάθεια του βάρους, πόσα πόδια λύγισαν, πόσοι ρευματισμοί από το κρύο στο ζεστό, πόσα χέρια ανοιγμένα από το λίώσιμο, πόσα όνειρα χαμένα αλλά και πόσες οικογένειες μ’ αυτό το θεϊκό και λιγοστό λάδι αναστήθηκαν…»


και λίγο πιο κάτω μια συγκινητική περιγραφή, αντιπροσωπευτική εικόνα της εποχής εκείνης:

«Εκεί συνέβαιναν οι πιο ανθρώπινες και τραγικές ιστορίες. Πάνω απ’ όλα το φιλότιμο και αξιοπρέπεια.
-          Έλα μπάρμπα Γιώργο, κόψε μια φέτα ψωμί από το καρβέλι, βάλε λάδι και φάε μαζί με το τυρί. Το καρβέλι είναι πάνω στο βαρέλι.
-          Όχι παιδί μου μόλις έχω φάει.
-          Μωρέ κάνε αυτό που σου λέω να μας καταδεχτείς.
-          Καλά αφού επιμένεις, θα πάρω μια φέτα μαζί μου για το σπίτι γιατί εγώ έχω φάει.
Νηστικός ο ίδιος το έπαιρνε για τα παιδιά του» 



 Αποσπάσματα από το βιβλίο: «Αλλοτινά μου χρόνια στο χωριό» Γιάννης Κτενάς, εκδόσεις Όστρια, Αθήνα 2013.
 

Ευχαριστούμε θερμά τον κ. Γιάννη Βλάχο, την κα Σταμάτα Βλάχου και τον κ Νίκο Αραβανή για την πολύτιμη βοήθειά τους. Θερμές ευχαριστίες στον κ Γιάννη Κτενά για την συνεργασία καθώς και για τις πληροφορίες που μας παρείχε. 




Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου