Με αφορμή την... απαγωγή της Τασούλας.

Είναι Κυριακή 6 Οκτώβρη 2019. Η αίθουσα που από το 2017 φιλοξενεί τη Λαογραφική Έκθεση του Απόλλωνα, στο παλιό Δημοτικό Σχολείο Καρυάς, γίνεται το σημείο αναφοράς. Ένας χώρος που θα πλημμυρίσει έντονα συναισθήματα και θα εκπέμψει τα πιο δυνατά μηνύματα. 

Μια νοερή μηχανή του χρόνου βάζει μπροστά τα γρανάζια της και το συναρπαστικό ταξίδι στο μακρινό παρελθόν ξεκινά. Οι επίδοξοι "ταξιδιώτες" φτάνουν από νωρίς. 

Αρκετοί Καρσάνοι έχουν καιρό να ειδωθούν και σήμερα είναι μια καλή ευκαιρία να καλύψουν το κενό που δημιούργησε ο χρόνος. Κάποιοι άλλοι περιφέρονται στις αίθουσες. Παρατηρούν τις φωτογραφίες της Έκθεσης στη διπλανή αίθουσα. Αναγνωρίζουν τα νεανικά τους πρόσωπα στις ασπρόμαυρες φωτογραφίες του χορευτικού, της μαντολινάτας και της φιλαρμονικής που υπήρχαν κάποτε στο χωριό. Οι πρώτοι συλλογισμοί, οι πρώτες αναμνήσεις έρχονται και ταράζουν την μνήμη. Οι εμπειρίες της νιότης του καθενός αρχίζουν σιγά σιγά να αποτελούν το μοναδικό θέμα συζήτησης. Ίσως το ανασκάλισμα αυτό της μνήμης να ανοίξει πιο εύκολα το δρόμο για το "ταξίδι" που προμηνύεται. 

Η ώρα λίγο μετά τις δώδεκα το μεσημέρι. Η αίθουσα της Λαογραφικής Έκθεσης γεμίζει ασφυκτικά. Φτάνει η στιγμή της απογείωσης. Ναι, απογείωση είναι! Ξεφεύγουμε από το τώρα, από το σήμερα. Θα βρεθούμε στο ίδιο χωριό αρκετά χρόνια πριν. 

                                                               * * * 

Η Καρυά του΄30. Το κεφαλοχώρι με τις γεμάτες κόσμο γειτονιές ολοζώντανο κι ακμαίο. Στο κάτω χωριό, κοντά στο κόνισμα του Αη Γερασίμου, στη γειτονιά των Ραυτογιανναίων βρίσκεται το λιτροβιό του Γιάννου Ραυτογιάννη. 

Το λιτροβιό. Τι κόπος! Τι αγώνας! Τι μαράζι! Για να βγει ο "χρυσός" του κάθε νοικοκύρη του ΄βγαινε πρώτα η ψυχή. 

Την ίδια εποχή, απάνω στο Κοντρί μια πεντάμορφη νέα, η Τασούλα. Η τελευταία κόρη του Στάθη Κατωπόδη Βοτστή, θα γίνει άθελά της η πρωταγωνίστρια μιας ανήκουστης για την εποχή ιστορίας. 

Ο Γιάννος συλλογίζεται πως ήρθε η ώρα της παντρειάς για τον γιο του, Τέλη. Αναζητά με το μυαλό του από σπίτι σε σπίτι την καλύτερη γι αυτόν. Η σκέψη σταματά έξω από το σπίτι του Βοτστή. Η μικρή του κόρη είναι ανύπαντρη. Μα περισσότερο είναι όμορφη και από καλή οικογένεια. 

Η προξενήτρα δεν αργεί να πιάσει δουλειά. Έρχεται όμως η πρώτη απόρριψη και μετά από λίγο καιρό και η δεύτερη. Ο Βοτστής δεν ήθελε να πέσει η κόρη του σε χέρια λιτροβιάρη. 

Ο εγωισμός του πατέρα αφέντη Γιάννου υπερτερεί. Τον κυριεύει αλλόκοτο γινάτι. Η περιπέτεια της Τασούλας μόλις άρχισε. Χωρίς να έχει την παραμικρή ιδέα και χωρίς ίχνος συναίνεσης πέφτει θύμα απαγωγής, έπειτα από ένα καλά οργανωμένο σχέδιο του Γιάννου. Η Τασούλα είναι η καλύτερη νύφη για τον γιο του και μπροστά σ' αυτό δε λογαριάζει τίποτα και κανέναν. 

Η απαγωγή ύστερα από μέρες λαμβάνει τέλος. ΟΙ απαγωγείς παραδίνονται και η Τασούλα μοιραία βρίσκεται στ' αρχοντικό του Γιάννου. Το σπίτι που έμελλε να ζήσει την υπόλοιπη ζωή της. Ορίζεται σύντομα το δικαστήριο. Η Τασούλα κατακλύζεται από πρωτόγνωρα συναισθήματα. Πρέπει να φανεί δυνατή. Να ορθοποδήσει μπροστά στο αγριεμένο ακροατήριο, στον αφέντη πατέρα της, στους δικαστές, στην ψυχή της την ίδια που παλεύει να σταθεί. 

Πότε άλλοτε είδε τόσο κόσμο στη ζωή της; Πότε είδε τόσα επίμονα κι επικριτικά βλέμματα να την κατατρώνε; Πότε ως τώρα βίωσε τόσο έντονη αγωνία; Ποια θα ναι άραγε τα επακόλουθα μιας τέτοιας πράξης; 

Ήταν με όλη τη σημασία της έννοιας, θύμα. Θύμα αλαζονείας και εγωισμού. Θύμα των προκαταλήψεων της εποχής. Ένα θύμα που πρέπει να παλέψει. Να πολεμήσει και να βγει αλώβητο από την τρομακτική αυτή ιστορία. 

Μόνη μπροστά στο ακροατήριο, υπό την πίεση της στιγμής, παραδίδει μαθήματα ανθρωπιάς, ανωτερότητας, δύναμης και συμπόνιας. Δηλώνει ευθαρσώς στην ερώτηση του δικαστή, την εκούσια φυγή της και γίνεται η αιτία για την αθώωση των απαγωγέων. Γίνεται όμως και η αιτία να αποκοπεί εντελώς από τη οικογένειά της. Η απολογία της ήταν μαχαίρι στην καρδιά του πατέρα που επισφραγίστηκε με τον οριστικό αποχωρισμό τους. 

Ο Γιάννος δικαιωμένος από την έκβαση της υπόθεσης βάζει μπρος τις ετοιμασίες του γάμου του Τέλη με την Τασούλα. Μεταξωτό φόρεμα, αραχνοΰφαντο κεφαλοπάνι, χειροποίητος τσιμπές, χρυσοκέντητο φέσι και χρυσά στολίσματα, ποντάλι, σπίλα, μπόκολες, δαχτυλίδι για την νύφη. Ο γάμος αυτός άφησε εποχή. 

Τα χρόνια περνούν. Η Τασούλα του Ραυτογιάννη πια, ακολουθεί τη νέα της ζωή αδιαμαρτύρητα. Αποκτά δικά της παιδιά. Η πίκρα όμως του αποχωρισμού με τον πατέρα σιγοκαίει όλα αυτά τα χρόνια την καρδιά της. Ως τη μέρα του τελευταίο αποχαιρετισμού. Όταν ο Στάθης, ο πατέρας της, ζητά από την Τασούλα συγχώρεση, πάνω στο νεκροκρέβατο. Κι είναι η στιγμή τόσο δύσκολη. Τόσο επίπονη γι αυτή. Ήταν όμως και λυτρωτική. Λίγο πριν την τελευταία του πνοή, τα λόγια εκείνα τα τελευταία, βάλσαμο και για τους δύο. 

Η Τασούλα Κατωπόδη Βοτστή μετέπειτα γυναίκα του Γιάννου Κτενά Ραυτογιάννη είναι η τραγική ηρωίδα μιας τραγικής ιστορίας κι αργότερα η πρωταγωνίστρια του βιβλίου που έγραψε ο γιος της, Γιάννης, αφιερωμένο σ εκείνη. 

Η Τασούλα. Η κόρη, η γυναίκα, η μάνα Τασούλα. Η ιέρεια της οικογένειας γίνεται παράδειγμα ανωτερότητας, ανθρωπισμού, αυτοθυσίας αλλά και συγχώρεσης. Γίνεται παράδειγμα υπομονής και θάρρους. Γίνεται πρότυπο γυναίκας που στηρίζει με πάθος τις επιλογές της και είναι έτοιμη να δεχθεί τις επιπτώσεις. 

                                                               * * * 

Η ώρα έχει πάει κοντά μία. Έντονα συναισθήματα συγκίνησης διακατέχουν όσους ¨ταξίδεψαν¨ με την ιστορία της Τασούλας. Ορισμένοι αποχωρούν μην αντέχοντας τη φόρτιση της στιγμής. 

Ζήσαμε, νιώσαμε την κάθε λέξη που έβγαινε από το στόμα της αφηγήτριας. Η Μαίρη, με απόλυτα μυσταγωγική χροιά, μας πήγε νοερά σε κείνη τη γειτονιά, στο αρχοντικό των Ραυτογιανναίων και βιώσαμε σαν από κοντά τα γεγονότα, τις σκέψεις, τα συναισθήματα, τις στιγμές αυτών των ανθρώπων. 

Να, ακούγονται ακόμα στ΄ αυτιά μας τα βήματα της Τασούλας να κατεβαίνει τα σκαλιά. Ξύπνησε από νωρίς να πάει με την αδερφή της τη Μαύρα στο κτήμα, στην Κόκκινη Εκκλησά. 

Για μια στιγμή ακούσαμε τους καλπασμούς απ΄τ΄άλογα. Τις βροντερές αντρικές φωνές:

- Τασούλα θ΄αρθείς με ή χωρίς τη θέλησή σου.

Οι καβαλαραίοι αποχωρούν με το "τρόπαιο". Εκεί πάνω στη φούρια, έτσι σα δαίμονες που κάναν...

... Τασούλα το παπούτσι σου!

Έφυγαν. 

Μάρτυρας αλλά και οιωνός, το παραπεταμένο παπούτσι της στο προικώο χωράφι. 

Όπως έμεινε στο πατρικό της το άλλο μισό απ΄ την καρδιά της!

Εμπνευσμένο από το βιβλίο του Ιωάννη Κτενά Ραυτογιάννη, γιου του Τέλη και της Τασούλας, με τίτλο ¨Η απαγωγή της Τασούλας στη Λευκάδα¨, εκδόσεις Όστρια, 2013.

Η νυφική φορεσιά της Τασούλας και η φορεσιά του Τέλη κοσμούν πλέον τη συλλογή του Απόλλωνα και τούτο το γεγονός στάθηκε αφορμή για την εκδήλωση της Κυριακής. Η δωρεά αυτή του γιου τους Γιάννη, ιδιαίτερα αξιέπαινη και για τούτο: δωρίζει τα οικογενειακά του κειμήλια και ο Απόλλωνας φιλοξενεί πλέον την ιστορική αυτή φορεσιά, που χρησιμοποιήθηκε στην πρώτη αναπαράσταση του χωριάτικου γάμου που πραγματοποιήθηκε στην Καρυά το 1954, με νύφη την Ελένη Σταύρακα και γαμπρό τον Δημοσθένη Σταύρακα. 

Ιερός Ναός Αγίου Ιωάννου του Προδρόμου

 

Ένας από τους παλαιότερους Ναούς στον οικισμό της Καρυάς είναι ο Ιερός Ναός Αγίου Ιωάννου του Προδρόμου. Βρίσκεται στο νοτιοανατολικό άκρου του χωριού, μετά τα ¨Σαββάτα¨  με κατεύθυνση προς τη διασταύρωση για το Γυμνάσιο Καρυάς.

Είναι χτισμένος σε μια από τις πιο αραιοκατοικημένες γειτονιές της Καρυάς, στον ¨Βορό¨, όπως την αποκαλούσαν παλιά, απόμερα, πάνω σε χαμηλό ύψωμα από το οποίο αγναντεύει κανείς τα γειτονικά χωριά, τους Πηγαδισάνους και τους Σφακιώτες.  

Ο Ναός κατασκευάσθηκε περί τα τέλη του 18ου αιώνα ενώ ως ημερομηνία κατασκευής του ξυλόγλυπτου τέμπλου αναφέρεται το 1777. Στην εσωτερική τοιχοποιία υπήρχαν τοιχογραφίες, μερικές από τις οποίες διασώζονται μέχρι σήμερα. 

Ο Ναός αποτελεί ενορία των οικογενειών που φέρουν το επίθετο Δουβίτσας και Κοψιδάς. Στον αύλιο χώρο του ναού υπάρχουν οικογενειακοί τάφοι ενοριτών, με χρονολογία από το 1750, γεγονός που μαρτυρά την παλαιότητα του Ναού. 

Στην είσοδο του προαυλίου βρίσκεται το λιτό καμπαναριό στο κάτω μέρος του οποίου στηρίζεται η καγκελόπορτα της εισόδου. Το προαύλιο περιβάλλεται από τσιμεντένια τοιχοποιία ενώ στο εσωτερικό του υπάρχουν τρία αιωνόβια δέντρα. Ακριβώς δίπλα από τον Ναό είναι χτισμένο το παρεκκλήσι των Ταξιαρχών.

Ο Ιερός Ναός Αγίου Ιωάννου του Προδρόμου εορτάζει στις 29 Αυγούστου κάθε έτους, την Αποτομή της Τιμίας Κεφαλής του Ιωάννου του Προδρόμου. 

Κουλούρα Λευκαδίτικη

Στην καρδιά των Αποκριών... κι όπως συμβαίνει σε κάθε γιορτή ο νους ταξιδεύει στα παλιά. Στα έθιμα, τις παραδόσεις περασμένων χρόνων και στις συνήθειες των ανθρώπων. Εκτός από τις γνωστές μασκαράτες και τους σμποέρους στα χωριά, οι Απόκριες ήταν άμεσα συνδεδεμένες με ιδιαίτερες διατροφικές συνήθειες που ακόμα και στις μέρες μας, τηρούνται εθιμικά. 

Όπως μας πληροφορεί ο Πανταζής Κοντομίχης στο βιβλίο του "Λαογραφικά Σύμμεικτα Λευκάδας¨, "Το Σάββατο, παραμονή της Τυροφάγου ή Τυρινής, το βράδυ εκτός από κανονικό φαγητό, έβραζαν και μακαρόνια, ανάλατα και ανάρτυτα, κι αφού τα σούρωναν τα έριχναν σε ένα κόσκινο γυρισμένο ανάποδα, κι από κει έτρωγε ο καθένας έτρωγε μόνο ένα μακαρόνι. Τελευταία έτρωγε το δικό της η οικοδέσποινα, που εν συνεχεία πετούσε το πηρούνι πίσω της. Τα εναπομείναντα μακαρόνια τα πετούσαν την επόμενη μέρα στις  κότες. Το κορύφωμα όμως της απόλαυσης ωραίων φαγητών ήταν την Κυριακή της Τυρινής. Την ημέρα αυτή όλα τα σπίτια του χωριού  έφτιαχναν την λεγόμενη Κουλούρα, ένα είδος υπερτυρόπιτας". 

Και στις μέρες μας όμως πολλά νοικοκυριά τηρούν το έθιμο και ετοιμάζουν την παραδοσιακή Κουλούρα. Στην Καρυά, η θειά Σταμάτα Αραβανή σύζυγος Γεωργίου Αραβανή Γελασοθέη και παλιά φουρνάρισσα του χωριού, με την εμπειρία που κουβαλά από τα χρόνια σκληρής δουλειάς στον οικογενειακό της φούρνο, γνωστό και ως ¨Φούρνο της Κανούταινας¨ μας υποδέχθηκε στο σπίτι της και ετοίμασε την πίτα ακολουθώντας τα βήματα που έμαθε, όπως μας είπε, από την μάνα της. 

Παρότι διανύει την όγδοη δεκαετία της ζωής της, ακούραστη ζυμώνει το προζύμι για να ανοίξει τα φύλλα που απαιτεί η συνταγή, και για δύο ολόκληρες ώρες στέκεται ακούραστη, δίνοντας τον καλύτερό της εαυτό για να πετύχει η συνταγή και να μας ευχαριστήσει με το αποτέλεσμα. 

"Τα χρειαζούμενα τα΄ χαμε όλα. Είχαμε αυγά απ΄τις κότες μας, το γάλα απ΄τη γίδα, τα λάδι μας, το αλεύρι το΄χαμε απ΄το φούρνο. Ήτανε για μας τότε χαρά. Η μόνη δυσκολία ήτανε στα φύλλα... άει να φκιάσεις τριάντα φύλλα στο χέρι..." μας είπε, γεμάτη νοσταλγία για τα χρόνια της νιότης. 

Η Κουλούρα ή αλλιώς κλούρα, έτσι "κουτσουρεμένη" που συνηθίζουμε να την αποκαλούμε στον τόπο μας φτιάχνεται με χειροποίητο φύλλο, για το οποίο χρειάζεται ενάμισι κιλό αλεύρι, μισό νεροπότηρο λάδι, ένα κουταλάκι της σούπας ξύδι, ένα κουταλάκι του γλυκού αλάτι, λίγο νερό χλιαρό.

Το μείγμα της αποτελείται από δεκαπέντε αυγά (όσα και τα φύλλα), ένα νεροπότηρο λάδι, ένα ποτήρι γάλα και τριμμένη φέτα.

Για το άλειμμα των φύλλων χρειάζεται βούτυρο λιωμένο.  Η εκτέλεση είναι απλή. Δύο φύλλα στο ταψί στην αρχή και στη συνέχεια εναλλάσσονται τα φύλλα με το μείγμα, τα οποία προηγουμένως βουτυρώνουμε.  Τα φύλλα πρέπει να τοποθετούνται τσαλακωμένα... εκεί είναι η νοστιμιά. 

Στον ήδη ζεστό φούρνο ψήνεται για μία ώρα περίπου στους διακόσιους βαθμούς και μετά για μισή ώρα περίπου στους εκατόν εβδομήντα. 

Λαχταριστή, γιομάτη και πεντανόστιμη η παραδοσιακή Κουλούρα της Τυρινής. Κι όπως μας είπε η θειά Σταμάτα, πρέπει να είναι χοντρά τα φελιά - κομμάτια- να την τρως και ".. να βαλτώνει το δόντι"!

Κι είναι η στιγμή που περιπλέκεται η νοστιμιά της γεύσης με τη νοστιμιά της έκφρασης και σου αφήνουν ένα γλυκό χαμόγελο απόλαυσης και γέλιου. 

Καλές Απόκριες!!

  

Κάλαντα από τον Απόλλωνα στις γειτονιές της Καρυάς

Τα Πρωτοχρονιάτικα Κάλαντα ακούστηκαν από άκρη σε άκρη, στο χωριό μας, το απόγευμα της Κυριακής 31 Δεκεμβρίου 2017 από τους χορευτές του Απόλλωνα Καρυάς, που και φέτος τήρησαν το έθιμο, μοιράζοντας κτσούνες και ημερολόγια για το νέο έτος, παρά το τσουχτερό κρύο που επικρατούσε. 

Παιδικές φωνές, τραγούδια, ήχοι από κουδούνια και τρίγωνα ξεσήκωσαν τις γειτονίες της Καρυάς και οι Καρσάνοι, φιλόξενοι, καθώς είναι άνοιξαν με χαρά τις πόρτες τους, γεμίζοντας τον κουμπαρά του συλλόγου, κερνώντας μας μελομακάρονα, κουραμπιέδες, σοκολατάκια και παραδοσιακή λαδόπιτα αλλά και τσίπουρο για τους μεγάλους. 

Καλή χρονιά σε όλο τον κόσμο με υγεία, χαρά και αισιοδοξία.